Rượu là một loại đồ uống truyền thống của người Việt Nam, được sản xuất từ những nguyên liệu tự nhiên và được ủ lâu năm để tạo ra hương vị đặc biệt. Trong số rất nhiều loại rượu nổi tiếng của Việt Nam, có một loại rượu được coi là “tiến vua” của vùng Kinh Bắc – đó chính là rượu làng Vân. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về gốc tích của rượu làng Vân và những bí quyết gìn giữ đặc sản này đến ngày nay.
1. Vị trí của đặc sản rượu làng Vân là ở đâu?
Nằm bên dòng sông Cầu yên bình, xã Vân Hà không chỉ là một điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn tìm hiểu về văn hóa và thiên nhiên của làng quê Việt Nam, mà còn là nơi gắn liền với nghề nấu rượu truyền thống. Với cái tên rượu làng Vân, xã Vân Hà đã trở thành một thương hiệu độc đáo và tự hào của người dân sống trên đất này.
Làng Vân thuộc thôn Yên Viên, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang là nơi có lịch sử nấu rượu lâu đời. Mặc dù là một làng quê nhỏ bé, nhưng Vân Hà lại có nét đặc trưng riêng biệt so với các làng quê khác trên khắp đất nước. Điều đặc biệt ở đây chính là người dân không trồng lúa nhưng lại sống hoàn toàn bằng nghề thủ công, buôn bán và trao đổi hàng hoá với các vùng lân cận, trong đó có nghề nấu rượu. Dưới triều đại phong kiến, rượu làng Vân đã được dâng lên vua và thường xuất hiện trong các buổi yến tiệc linh đình. Vào năm Chính Hòa thứ 24 (1703), vua Trần Hy Tông đã trao cho rượu làng Vân danh hiệu “Vân hương mỹ tửu” để tôn vinh hương vị đặc biệt của loại rượu này.
Theo truyền thống, người dân làng Vân đã từng phải đối mặt với những khó khăn về thiếu gạo và việc làm, do đó họ đã phải tìm cách kiếm sống bằng nghề nấu rượu sắn để bán cho những người say mê hương vị đặc trưng của loài ngũ cốc này. Tuy nhiên, theo thời gian, cái tên làng Vân đã trở thành thương hiệu của một loại rượu nổi tiếng khắp cả nước: Rượu làng Vân. Với nước trong suốt và đẹp như nắng hạ, được đóng vào chai và chỉ cần lắc nhẹ là có thể thấy hàng ngàn tăm rượu xoay tròn như một cột sáng rất lâu sau mới tắt. Những người sành uống có thể dễ dàng nhận biết độ cồn của rượu chỉ bằng cách nhìn tăm rượu, và khi uống, hương vị đậm đà và êm ái của rượu làng Vân sẽ mang lại cho họ một trải nghiệm thú vị. Không giống như các loại rượu khác, rượu làng Vân không gây đau đầu mà ngược lại, lại có cảm giác lâm li hương vị đặc biệt trong họng. Tất cả những điều này đã tạo nên nét đặc trưng riêng của loại rượu mang thương hiệu làng Vân, tồn tại từ hàng chục thế kỷ qua.
Vì quan niệm bảo tồn và bảo vệ bí quyết nấu rượu truyền thống, người dân Vân Hà đã tuân thủ một tập tục lâu đời: chỉ truyền nghề cho con trai và con dâu trong gia đình. Điều này đã tạo nên một thói quen và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân làng Vân.
Tại cổng vào làng Vân, bạn sẽ thấy hai câu đối được khắc trên đá, thể hiện sự tự hào và tôn vinh cho loại rượu làng Vân: “Vân hương mỹ tửu lừng biển Bắc Chiến công Như Nguyệt rạng trời Nam”
Với sự phát triển thương hiệu mạnh mẽ và chất lượng được khẳng định, rượu làng Vân vẫn giữ được vị trí vững chắc trên thị trường trong và ngoài nước. Sản phẩm của làng Vân được tiêu thụ hết mức có thể, xuất hiện tại khắp mọi nơi từ các nhà hàng, khách sạn lớn đến quán bình dân.
Với hơn một thế kỷ tồn tại, rượu làng Vân đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Việt Nam, từ Bắc vào Nam, thậm chí còn có mặt ở các nước ngoài. Dưới thời Pháp thuộc, rượu làng Vân đã từng đoạt giải rượu ngon trong các sự kiện triển lãm. Vào những năm 80 của thế kỷ trước, khi Việt Nam và Liên Xô có sự giao thương lớn, rượu làng Vân đã được đưa sang Liên Xô và được các bạn Liên Xô đón nhận nồng nhiệt.
Tuy nhiên, trong thời kỳ bao cấp, rượu là một trong những thứ bị cấm lưu hành và vận chuyển. Rượu làng Vân cũng không ngoại lệ, tuy nhiên sự mê rượu của người dân đã khiến cho việc vận chuyển rượu này trở thành một điều không thể công khai. Do đó, rượu làng Vân được biết đến với cái tên khác là “rượu quốc lủi”. Tuy nhiên, dù có bị cấm, rượu làng Vân vẫn luôn được người dân yêu thích và tìm mua, chứng tỏ sức hút và chất lượng của sản phẩm này.
2. Đặc điểm của rượu làng Vân
Rượu làng Vân là một loại rượu đặc sản nổi tiếng của vùng đồng bằng Bắc Bộ, được chế tạo từ những nguyên liệu tinh túy và kết hợp với nghệ thuật nấu rượu truyền thống của người dân làng Vạn Vân. Đây là một trong những loại rượu có vị đậm đà, mùi thơm và hương vị đặc biệt, khiến cho ai đã từng uống qua đều không thể quên.
Để tạo nên hương vị đặc trưng của rượu làng Vân, người dân làng Vạn Vân đã sử dụng những nguyên liệu chất lượng cao nhất. Gạo nếp cái hoa vàng, một loại gạo ngon và thơm được trồng ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, là nguyên liệu chính để nấu rượu. Ngoài ra, men rượu cũng được chế tạo bằng 35 loại thuốc bắc quý hiếm từ xưa, được truyền lại từ đời này sang đời khác. Sự kết hợp giữa những nguyên liệu tinh túy và nghệ thuật nấu rượu tài tình đã tạo nên một loại rượu có hương vị thơm ngon, êm dịu và đặc biệt.
Không chỉ dừng lại ở việc sử dụng những nguyên liệu tốt nhất, người dân làng Vạn Vân còn áp dụng nghệ thuật ngâm ủ rượu để tạo ra một loại rượu có hương vị đặc trưng và độc đáo. Quá trình ngâm ủ rượu được thực hiện bằng tay công và kết hợp với công nghệ hiện đại, giúp loại bỏ các tạp chất độc hại trong rượu. Điều này giúp cho rượu làng Vân không chỉ có hương vị thơm ngon mà còn an toàn cho sức khỏe của người uống.
Một điểm nữa khiến cho rượu làng Vân trở nên đặc biệt là nguyên liệu được sử dụng để nấu rượu. Nếp cái hoa vàng, loại gạo ngon nhất và thơm nhất của vùng đồng bằng Bắc Bộ, được kết hợp với men rượu có vị thuốc bắc tạo nên hương vị thơm ngon, êm dịu và đặc trưng của rượu làng Vân.
Với những người yêu thích rượu, rượu làng Vân là một lựa chọn không thể bỏ qua. Hương vị đậm đà và đặc trưng của nếp cái hoa vàng, vị thơm nồng của men rượu thuốc bắc bí truyền, cùng với sự êm dịu và tinh tế trong từng giọt rượu đã khiến cho rượu làng Vân trở thành một loại mỹ tửu có thể sánh ngang với bất kỳ loại rượu hảo hạng nào trên thế giới.
Với những người không quen thuộc với rượu, hương vị ngọt ngào và nhẹ nhàng của rượu làng Vân cũng khiến họ cảm thấy thích thú và cuốn hút. Không có cảm giác khó chịu hay sốc của mùi cồn và andehit như nhiều loại rượu khác, rượu làng Vân mang đến cho người uống một cảm giác nhẹ nhàng và dễ chịu.
Nghệ thuật nấu rượu và cách ngâm ủ rượu tài tình đã tạo nên một loại rượu ngon cả sắc lẫn vị, khiến nhiều người uống một lần là nhớ mãi. Rượu làng Vân do người làng Vạn Vân nấu đã chinh phục cả những vị khách khó tính nhất, và trở thành một trong những đặc sản nổi tiếng của vùng đồng bằng Bắc Bộ.
3. Nghệ thuật nấu rượu làng Vân
Rượu Làng Vân là một trong những loại rượu nổi tiếng của Việt Nam, được sản xuất tại làng Vân, Bắc Giang. Được biết đến với hương vị đặc trưng và chất lượng cao, rượu Làng Vân đã trở thành món quà không thể thiếu khi du khách đến thăm làng Vân.
Để tạo ra một ly rượu Làng Vân hoàn hảo, người nấu phải có kỹ năng và kinh nghiệm nấu rượu tuyệt vời. Họ phải chọn lựa những loại gạo nếp tốt nhất, có hạt to và chắc để làm nguyên liệu cho quá trình sản xuất rượu. Ngoài ra, cần phải có một mẻ gạo lớn nấu chín để làm chất xúc tác cho quá trình lên men.
Men rượu Làng Vân là một yếu tố quan trọng trong việc tạo ra hương vị đặc trưng của loại rượu này. Được chiết xuất từ 36 loại thảo dược quý hiếm, men rượu được ngâm trong 72 giờ để tạo ra hương vị độc đáo và đậm đà. Sau đó, rượu sẽ được rót vào một bình lớn khoảng 50 lít, đáy bình được lót một lớp gạo để hấp thụ cồn và tạo ra hương vị đặc trưng của rượu Làng Vân.
Quá trình ủ rượu cũng là một yếu tố quan trọng trong việc tạo ra chất lượng cao của rượu Làng Vân. Thường thì, rượu sẽ được ủ trong khoảng 6 tháng để cho hương vị và màu sắc của rượu phát triển tối đa. Khi uống, rượu Làng Vân có màu vàng trong, hương thơm ngọt ngào và nồng độ cồn khoảng 7 độ, tạo nên một hương vị đặc biệt và khác biệt so với các loại rượu khác.
Với những công đoạn sản xuất tỉ mỉ và kỹ lưỡng như vậy, rượu Làng Vân đã trở thành một biểu tượng của làng Vân và cũng là một niềm tự hào của người dân nơi đây. Nếu bạn có dịp đến Bắc Giang, đừng quên ghé thăm làng Vân và thưởng thức một ly rượu Làng Vân thơm ngon và đặc biệt này nhé!
4. Cách bảo tồn nghề nấu rượu làng Vân
Để giữ bí quyết của nghề nấu rượu, người dân Vân Hà đã có ý thức bảo vệ nghề truyền thống của mình từ xa xưa. Trong gia đình, cha mẹ chỉ truyền nghề cho con trai và con dâu để đảm bảo sự tiếp nối và duy trì chất lượng sản phẩm. Tập tục này được tuân thủ nghiêm ngặt và trở thành một điều thề ước lâu đời ở làng Vân.
Ngày trước, do làng thiếu gạo nên người dân phải dùng sắn để làm rượu. Nhưng hiện nay, nhờ vào sự khôi phục và cải tiến, làng Vân đã trở lại nghề nấu rượu bằng gạo nếp – loại gạo đặc biệt có hương vị thơm ngon và được coi là nguyên liệu tốt nhất cho việc sản xuất rượu. Đặc biệt, gạo nếp cái hoa vàng – loại gạo đặc sản của làng Vân, được sử dụng để nấu rượu cùng với men bí truyền của làng, được chế biến từ 36 vị thuốc Bắc quý hiếm và phải ngâm ủ đủ 72 giờ. Quá trình này đòi hỏi sự tinh tế và tài tình của người làng Vân, tạo ra một loại rượu có hương vị êm dịu, lắng đọng và đã chinh phục cả những vị khách khó tính nhất. Từ hàng chục thế kỷ qua, hương vị đặc biệt của rượu làng Vân luôn được nhiều du khách chọn mua về làm quà khi lên vùng Kinh Bắc.
Vì vậy, không chỉ giữ được bí quyết nghề truyền thống, mà nghề nấu rượu ở làng Vân còn ngày càng được mở rộng và phát triển. Thị trường tiêu thụ của làng Vân không chỉ ở trong nước mà đã xuất khẩu sang cả nước ngoài. Các con tàu cập bến Thổ Hà thường xuyên chở rượu Vân đi bán khắp nơi, giúp đưa tên tuổi và sản phẩm của làng Vân ra thế giới. Để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, các loại sản phẩm rượu Vân ngày càng được đa dạng hóa, bao gồm nhiều chủng loại như: rượu nếp cái hoa vàng, rượu gạo tẻ, rượu sắn, rượu vodka, rượu nếp hạ thổ… Điều này cũng là một minh chứng cho sự phát triển và đa dạng hóa của nghề nấu rượu ở làng Vân.
Ngoài việc giữ gìn và phát triển nghề truyền thống, người dân làng Vân còn có tinh thần hiếu khách và trọng tình. Trong mỗi gia đình ở đây, luôn có một chum rượu đầy để dùng trong nhà, để đãi khách quý và làm quà tặng. Mỗi khi có khách đến chơi nhà, người làng Vân lại mang thứ rượu đặc sản của quê hương Bắc Giang ra mời khách, thể hiện sự văn minh và lòng hiếu khách của người dân nơi đây.
Tóm lại, nghề nấu rượu ở làng Vân không chỉ là một nghề truyền thống, mà còn là niềm tự hào và tài sản văn hóa của người dân nơi đây. Sự kết hợp giữa bí quyết truyền thống và sự cải tiến, đổi mới đã giúp nghề nấu rượu ở làng Vân tồn tại và phát triển qua hàng thế kỷ, đem lại những sản phẩm rượu đặc biệt và được yêu thích trên khắp thế giới.
5. Mua rượu làng Vân ở đâu chuẩn vị nhất?
Để có thể thưởng thức hết vị ngon tuyệt của rượu Làng Vân, bạn không thể bỏ qua việc đến thăm quê hương của nó – Làng Vân ở Bắc Giang. Đây là nơi sinh ra và sản xuất những chai rượu Làng Vân chính hiệu, được coi là tinh hoa của nghệ thuật ủ rượu truyền thống của người dân vùng núi Bắc Bộ.
Tại Làng Vân, bạn có thể dễ dàng tìm thấy nhiều cửa hàng bán rượu Làng Vân theo lít, đóng trong những chai thủy tinh sang trọng và đẹp mắt. Ngoài ra, còn có sẵn những chai rượu đã được đóng gói sẵn với nhiều dung tích khác nhau để bạn có thể lựa chọn phù hợp với nhu cầu của mình.
Nét đặc biệt của rượu Làng Vân chính là việc có thể ngâm cùng với các loại thảo dược quý như nhân sâm, tam thất, tắc kè, mật gấu, rắn hổ mang hay nhung hươu. Nhờ vào sự kết hợp này, rượu Làng Vân không chỉ có hương vị đậm đà và đặc trưng mà còn có tác dụng bồi bổ sức khỏe và tăng cường sinh lực.
Với những đặc điểm nổi bật và vị ngon tuyệt vời, rượu Làng Vân đã trở thành một trong những đặc sản nổi tiếng và được yêu thích của Bắc Giang. Hãy ghé thăm Làng Vân và thưởng thức những chai rượu tinh túy của nó để có thể trải nghiệm một phần nét đẹp văn hóa và ẩm thực đặc trưng của vùng đất này.